Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια των κυττάρων, τα οποία είναι βασικά δομικά στοιχεία του σώματος.
Το σώμα μας φτιάχνει συνεχώς νέα κύτταρα για να μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε, να αντικαταστήσουμε φθαρμένα κύτταρα, ή να θεραπεύσουμε τα κατεστραμμένα κύτταρα μετά από έναν τραυματισμό. Ορισμένα γονίδια ελέγχουν αυτή τη διαδικασία και όλες οι μορφές καρκίνου προκαλούνται από κάποια βλάβη σε αυτά τα γονίδια.
Αυτή η βλάβη συνήθως συμβαίνει στη διάρκεια της ζωής μας, αν και ένας μικρός αριθμός ατόμων κληρονομεί κάποιο κατεστραμμένο γονίδιο από έναν γονέα. Κανονικά, τα κύτταρα αναπτύσσονται και πολλαπλασιάζονται με μεθοδευμένο τρόπο. Ωστόσο, κατεστραμμένα γονίδια είναι δυνατόν να αναγκάσουν τα κύτταρα να συμπεριφέρονται αφύσικα. Μπορεί να πάρουν τη μορφή εξογκώματος που ονομάζεται “όγκος”.
Οι όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις (όχι καρκίνος) ή κακοήθεις (καρκίνος). Οι καλοήθεις όγκοι δεν εξαπλώνονται πέρα από τα συνήθη όριά τους σε άλλα μέρη του σώματος.
Όταν ένας κακοήθης όγκος αναπτύσσεται για πρώτη φορά, ίσως να περιοριστεί στην αρχική του περιοχή. Αν δεν αντιμετωπιστούν αυτά τα κύτταρα, είναι δυνατόν να εξαπλωθούν πέρα από τα κανονικά όριά τους και σε περιβάλλοντες ιστούς, κι έτσι να εξελιχθούν σε διηθητικό καρκίνο.
Κάποιοι καλοήθεις όγκοι είναι προ-καρκινικοί και είναι δυνατόν να εξελιχθούν σε καρκίνο, εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία. Άλλοι καλοήθεις όγκοι δεν εξελίσσονται σε καρκίνο.
Πώς εξαπλώνεται ο καρκίνος
Για να γίνει ένα καρκινικός όγκος μεγαλύτερος από το κεφάλι μιας καρφίτσας, πρέπει να αναπτύξει τα δικά του αιμοφόρα αγγεία. Μερικές φορές, κάποια κύτταρα απομακρύνονται από τον αρχικό (πρωτοπαθή) καρκίνο, είτε μέσα από τα κανάλια των υγρών των τοπικών ιστών ή με την κυκλοφορία του αίματος, και εισβάλουν σε άλλα όργανα. Όταν τα κύτταρα αυτά φτάσουν σε μια νέα τοποθεσία, μπορεί να συνεχίσουν να αναπτύσσονται και ίσως δημιουργήσουν άλλον έναν όγκο σε αυτή την περιοχή. Αυτό ονομάζεται δευτερογενής καρκίνος ή μετάσταση.
Μύθοι για τον καρκίνο
Ο καρκίνος δεν είναι κολλητικός Δεν τον μεταδίδουμε σε φίλους, συγγενείς ή σε άλλα άτομα όπως συμβαίνει με το κρυολόγημα ή την γρίπη.
Σε μελέτη δημοσιευμένη το 2011, Αυστραλοί καρκινοπαθείς κατονόμασαν το άγχος για τα οικονομικά τους και το δάνειο του σπιτιού ως πρώτη αιτία εμφάνισης της ασθένειας τους, με δευτερεύουσες αιτίες το κάπνισμα, την παχυσαρκία και το ιστορικό της οικογένειας. Μια νέα έρευνα του Συμβουλίου για την Αντιμετώπιση του Καρκίνου σε περισσότερους από 2.850 καρκινοπαθείς έδειξε ότι σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες δεν γνώριζαν τί προκάλεσε την ασθένειά τους, ενώ ο ένας στους τέσσερεις ασθενείς πίστευαν ότι η ασθένεια δεν μπορούσε να προληφθεί.
Το στρες συνδέεται με πολλά προβλήματα υγείας, αλλά δεν προκαλεί καρκίνο.
Περίπου το 30% διαφόρων μορφών καρκίνου μπορεί να προληφθεί με κάποιες απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως είναι η καλή σωματική υγεία και άσκηση, η διακοπή του καπνίσματος και ο περιορισμός του πρόχειρου φαγητού.Αυτές οι αλλαγές όχι μόνο θα αποτρέψουν την εμφάνιση του καρκίνου, αλλά θα σας κάνουν να αισθάνεστε καλύτερα στην καθημερινή σας ζωή.
Η ζάχαρη στη διατροφή δεν έχει αποδειχτεί ότι είναι παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου. Εντούτοις, η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας ζάχαρης ίσως οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία είναι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρκίνου στο έντερο, στο συκώτι, στο πάγκρεας, στον οισοφάγο, στο ενδομήτριο (μήτρα), όπως επίσης και για την εμφάνιση καρκίνου του μαστού στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.
Οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες ασπαρτάμη και σουκραλόζη δεν φαίνεται να συνδέονται με τον κίνδυνο του καρκίνου. Η ασπαρτάμη είναι επίσης γνωστή με το εμπορικό σήμα NutraSweet®, και χρησιμοποιείται σε προϊόντα όπως το Equal® και η Diet Coke®. Η σουκραλόζη χρησιμοποιείται στην παρασκευή του Splenda®.
Η ζαχαρίνη χρησιμοποιείται στην παρασκευή του Sugarine® και του Sweet’N Low®, ενώ τη βρίσκουμε συχνά και στα αναψυκτικά διαίτης. Σε ποντίκια, οι υπερβολικές δόσεις ζαχαρίνης μπορεί να προκαλέσουν πέτρες στην ουροδόχο κύστη που ίσως να οδηγήσουν σε καρκίνο της κύστης. Ωστόσο, η ζαχαρίνη δεν φαίνεται να προκαλεί πέτρες στην ουροδόχο κύστη στους ανθρώπους. Αν πράγματι η ζαχαρίνη αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στους ανθρώπους, αυτό συμβαίνει σε δόσεις πολύ μεγαλύτερες από αυτές που συνήθως καταναλώνονται. Στην Αυστραλία, η Food Standards Australia New Zealand (FSANZ) θέτει τα αποδεκτά επίπεδα για όλα τα είδη πρόσθετων, μαζί και τις τεχνητές γλυκαντικές ουσίες.
Βότανα και μπαχαρικά δεν φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στους ανθρώπους. Μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι το δενδρολίβανο, το σκόρδο, το κύμινο, το τζίντζερ και το κουρκούμη μπορεί να είναι χρήσιμα, αλλά απαιτείται περισσότερη έρευνα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ποσότητες των βοτάνων και μπαχαρικών που τρώμε είναι πολύ μικρότερες από τις ποσότητες που χρησιμοποιούνται σε επιστημονικές μελέτες.
Ωστόσο, τα βότανα και τα μπαχαρικά περιέχουν μια ποικιλία βιταμινών, μετάλλων και αντιοξειδωτικών και μπορούν να αντικαταστήσουν το αλάτι για να δώσουν γεύση στο φαγητό.
Το μόνο είδος μαγειρεμένης τροφής που μας ανησυχεί είναι το κρέας. Όταν μαγειρεύεται η πρωτεΐνη στο κόκκινο κρέας, στα ψάρια ή τα πουλερικά αναπτύσσονται ετεροκυκλικές αμίνες (HCAs). Αυτές οι ενώσεις έχουν αποδειχθεί ότι προκαλούν καρκίνο του εντέρου σε ζώα.
Η ποσότητα HCAs που παράγεται εξαρτάται από την διάρκεια και τη θερμοκρασία του τρόπου μαγειρέματος. Προσπαθήστε να μην μαγειρεύετε ή ψήνετε υπερβολικά το κρέας στη σχάρα και να χρησιμοποιείτε μαρινάδα. Το μαρινάρισμα του κρέατος πριν το μαγείρεμα το προστατεύει από το κάψιμο, το κρατάει τρυφερό και προσθέτει γεύση.
Δεν υπάρχουν καθόλου αποδείξεις ότι τα μικροκύματα προκαλούν καρκίνο. Τα μικροκύματα που παράγονται στους φούρνους μικροκυμάτων δεν παραμένουν στα τρόφιμα όταν η συσκευή είναι απενεργοποιημένη και δεν τα κάνουν ραδιενεργά.
Η ψύξη φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του στομάχου. Αυτό ίσως συμβαίνει επειδή είναι μειωμένη η ανάγκη για αλάτι στη συντήρηση των τροφίμων με ψύξη, και επειδή τα ευπαθή τρόφιμα όπως τα φρούτα και τα λαχανικά είναι διαθέσιμα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Τα πρόσθετα τροφίμων είναι ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα για τη διατήρησή τους και για να ενισχύσουν το χρώμα, τη γεύση και την υφή τους. Τα πρόσθετα βρίσκονται συνήθως σε πολύ μικρές ποσότητες στα τρόφιμα, και δεν υπάρχουν πειστικές αποδείξεις ότι ένα πρόσθετο σε αυτά τα επίπεδα προκαλεί καρκίνο στον άνθρωπο.
Στην Αυστραλία, η Food Standards Australia New Zealand (FSANZ) θέτει μέγιστα επίπεδα ασφάλειας και παρακολουθεί τα επίπεδα των προσθέτων στην παραγωγή τροφίμων.
Η ακτινοβόληση τροφίμων χρησιμοποιείται για την πρόληψη της ασθένειας που προκαλείται από βακτήρια στα τρόφιμα. Για παράδειγμα, προλαμβάνει τις μολύνσεις από σαλμονέλα, η οποία ενδέχεται να υπάρχει σε προϊόντα πουλερικών, όπως το κοτόπουλο. Η διαδικασία περιλαμβάνει την έκθεση των τροφίμων σε ακτίνες γάμμα ή ακτίνες Χ για την εξόντωση των βακτηρίων. Η ακτινοβολία δεν παραμένει στην τροφή μετά από την διαδικασία και η κατανάλωση ακτινοβολημένων τροφίμων δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Αφλατοξίνη είναι το όνομα μιας ομάδας από τις τοξίνες (δηλητηριώδεις χημικές ενώσεις) που παράγονται από δύο μύκητες που ονομάζονται Aspergillus flavus και Aspergillus parasiticus. Αυτές οι τοξίνες μπορεί να δημιουργηθούν φυσιολογικά σε μια σειρά τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των φυστικιών. Ανάλογα με τα επίπεδα, οι τοξίνες μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά το συκώτι και να προκαλέσουν καρκίνο του ήπατος στους ανθρώπους. Στην Αυστραλία, η αφλατοξίνη δεν αποτελεί κίνδυνο για την υγεία, εξαιτίας του λεπτομερούς ελέγχου στα διάφορα στάδια της διατροφικής αλυσίδας και τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για να αποκλειστούν τυχόν μολυσμένα τρόφιμα.
Ο όρος «βιολογικά τρόφιμα» χρησιμοποιείται για τρόφιμα που καλλιεργούνται χωρίς χημικά φυτοφάρμακα και λιπάσματα, αυξητικές ορμόνες ή γενετικές τροποποιήσεις.
Μελέτες που έχουν γίνει στην Αυστραλία και σε άλλες χώρες δεν έχουν βρει σημαντικές διαφορές στην περιεκτικότητα μετάλλων, ιχνοστοιχείων ή βιταμίνης Β στα βιολογικά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά, συγκριτικά με εκείνα που παράγονται με συμβατικές μεθόδους. Ωστόσο, κάποιες μελέτες δείχνουν ότι τα βιολογικά τρόφιμα έχουν ελαφρώς υψηλότερη περιεκτικότητα βιταμίνης C.
Προς το παρόν, καμία έρευνα δεν είναι σε θέση να αποδείξει ότι τα βιολογικά τρόφιμα είναι πιο αποτελεσματικά στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου από τα τρόφιμα που παράγονται με άλλες μεθόδους καλλιέργειας. Έτσι, η επιλογή μεταξύ «βιολογικών» ή «μη βιολογικών τροφίμων» είναι εντελώς προσωπική.
Τα φυτοφάρμακα και τα ζιζανιοκτόνα μπορεί να είναι δηλητηριώδη, όταν δεν χρησιμοποιούνται σωστά. Παρότι τα φρούτα και τα λαχανικά κάποιες φορές περιέχουν αυτές τις χημικές ουσίες σε χαμηλά επίπεδα, η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημονικών στοιχείων υποστηρίζει τα συνολικά οφέλη για την υγεία και την προστατευτική δράση κατά του καρκίνου από την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
Επί του παρόντος δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι χαμηλές δόσεις των φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων που βρίσκονται στα τρόφιμα αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου. Συστήνεται το προσεκτικό πλύσιμο και το ξεφλούδισμα φρούτων και λαχανικών.
Η έρευνα εξέτασε τις επιδράσεις του φθορίου που δίνεται στις οδοντιατρικές θεραπείες ή προστίθεται σε οδοντόκρεμες, δημόσιες παροχές νερού και στα τρόφιμα, αλλά δεν βρέθηκε καμία αύξηση στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Καρκίνος και συναισθήματα
Η διάγνωση του καρκίνου είναι δυνατόν να σας προκαλέσει μια σειρά από έντονα συναισθήματα όπως φόβο για πιθανό θάνατο, οργή, ελπίδα, ενοχή, άρνηση, θλίψη, μοναξιά ή προσμονή. Αυτά όλα είναι φυσιολογικές αντιδράσεις σε μια τόσο σημαντική αλλαγή.
Η διάγνωση της ασθένειας θα επηρεάσει τις σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και τους ανθρώπους που σας φροντίζουν, καθώς κάθε άτομο αντιδρά με τον δικό του τρόπο σε μια τέτοια κατάσταση. Οι συναισθηματικές επιδράσεις του καρκίνου μπορεί να κρατήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τη θεραπεία. Είναι συνηθισμένο για τους ασθενείς να αισθάνονται ανήσυχοι για ασήμαντα σημάδια της ασθένειας ή του πόνου, φοβούμενοι ότι θα επανέλθει. Κάποιοι ασθενείς διαπιστώνουν ότι η αντιμετώπιση του καρκίνου άλλαξε τη ζωή τους με θετικό τρόπο.
Όταν προσβληθεί κάποιος από καρκίνο δεν σημαίνει ότι πρέπει να χάσει κάθε ελπίδα. Οι προοπτικές θεραπείας για πολλές μορφές καρκίνου βελτιώνονται συνεχώς. Κάποιες μορφές είναι δυνατόν να θεραπευτούν, ενώ άλλες μπορούν να ελεγχθούν. Αν ο καρκίνος δεν μπορεί να ελεγχθεί, τα συμπτώματα είναι δυνατόν να γίνουν ηπιότερα για να κάνουν τη ζωή πιο άνετη.
Συχνά το πρώτο πράγμα που ρωτούν οι ασθενείς όταν μαθαίνουν ότι έχουν καρκίνο είναι, “Θα πεθάνω;”.Μιλήστε με τον γιατρό σας για το τί σημαίνει η διάγνωση για σας και τί επιφυλάσσει το μέλλον. Γνωρίζοντας περισσότερα για την ασθένειά σας είναι δυνατόν να περιορίσετε τον φόβο. Ό,τι ελπίζετε σχετικά με την ασθένεια ίσως αλλάξει επίσης, καθώς συνεχίζεται η θεραπεία.
Ίσως να σας είναι δύσκολο να μοιραστείτε τα νέα της διάγνωσης. Μπορεί να αισθάνεστε άβολα να μιλήσετε για προσωπικά θέματα, ή να μην είστε σίγουροι για το πώς θα αντιδράσουν η οικογένεια και οι φίλοι, ή να θέλετε να προστατεύσετε τους αγαπημένους σας, αλλά η είδηση της ασθένειας σας ίσως να σας φέρει πιο κοντά. Εάν μοιραστείτε το άγχος και το φόβο σας, θα νιώσετε πιο δυνατοί και αυτό θα σας βοηθήσει σε δύσκολες στιγμές. Δεν θα πρέπει να αντιμετωπίσετε μόνοι τον καρκίνο. Οι κοντινοί σας άνθρωποι θα θέλουν να γνωρίζουν τί συμβαίνει, ώστε να μπορούν να σας προσφέρουν υποστήριξη.
Μερικές φορές πιστεύετε ότι κανείς δεν καταλαβαίνει τί περνάτε. Όταν χρειάζεστε υποστήριξη, προσπαθήστε να μην αποκλείσετε τους άλλους. Μιλήστε τους για την ασθένειά σας όταν νιώθετε έτοιμοι για ερωτήσεις, αλλά βάλετε όρια – δεν είναι ανάγκη να μοιραστείτε όλες τις λεπτομέρειες με όλους.
Η προσπάθεια κάποιων ασθενών να κρύψουν την κατάστασή τους είναι συνήθως ανεπιτυχής. Αργά ή γρήγορα, η οικογένεια και οι φίλοι θα μάθουν ότι πάσχετε από καρκίνο. Οι περισσότεροι θα αντιληφθούν ότι κάτι σας ενοχλεί ή θα παρατηρήσουν αλλαγές στη συμπεριφορά ή την εμφάνισή σας. Η οικογένειά σας και οι κοντινοί σας φίλοι πιθανόν να πληγωθούν αν δεν τους το πείτε.
Κάποιοι ασθενείς αποφεύγουν να πουν στα παιδιά τους ότι έχουν καρκίνο. Ωστόσο, τα μικρά παιδιά συνήθως αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, ακόμη και αν δεν ξέρουν τί είναι. Όταν δεν τους πείτε τί συμβαίνει, τα παιδιά μπορεί να φανταστούν τα χειρότερα. Επίσης, μπορεί να το μάθουν από άλλο άτομο, και αυτό ίσως τους προκαλέσει θυμό και σύγχυση.
Μερικοί γονείς πιστεύουν ότι προστατεύουν τα παιδιά τους όταν τους αποκρύπτουν τα κακά νέα. Στην πραγματικότητα τα παιδιά σας θα ωφεληθούν από την ανοικτή και ειλικρινή προσέγγισή σας. Σκεφτείτε τι θα πείτε πριν από τη συζήτηση. Μιλήστε με τα παιδιά σας στη γλώσσα που καταλαβαίνουν, με απλές εξηγήσεις στα μικρά παιδιά. Καθησυχάστε τα, λέγοντάς τους ότι η ασθένειά σας δεν είναι δικό τους σφάλμα, και ενθαρρύνετέ τα να σας πουν τί γνωρίζουν για τον καρκίνο, απαντώντας στις ερωτήσεις τους με ειλικρίνεια.
Κάποιες φορές τα μέλη της οικογένειας μαθαίνουν για τον καρκίνο πριν από τον ασθενή. Ίσως σκεφτούν ότι ο ασθενής είναι πολύ νέος ή πολύ ηλικιωμένος για να του πουν την αλήθεια. Οι καρκινοπαθείς συνήθως λένε ότι θέλουν να γνωρίζουν τί συμβαίνει, ώστε να μπορούν να αποφασίσουν ποιά θεραπεία να ακολουθήσουν, αν οι προοπτικές δεν είναι καλές πώς είναι καλύτερα να περάσουν τον χρόνο τους.
Για πολλούς ασθενείς ο καρκίνος είναι μια εμπειρία που τους αλλάζει τη ζωή. Όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία, πιθανόν να περιμένετε ότι η ζωή σας θα γίνει ξανά όπως ήταν πριν την ασθένεια. Η προσαρμογή στη νέα κατάσταση μετά τη θεραπεία μπορεί να πάρει χρόνο. Ό,τι ήταν φυσιολογικό πριν, ίσως να μην είναι πλέον. Η εμπειρία του καρκίνου είναι δυνατόν να σας κάνει να σκεφτείτε σε βάθος τί είναι σημαντικό για εσάς, διαμορφώνοντας μια νέα αντίληψη για τις αξίες και τις προτεραιότητες στη ζωή σας.
Ενώ δίνετε στον εαυτό σας χρόνο για να προσαρμόσετε τη ζωή σας μετά τον καρκίνο, θυμηθείτε ότι η οικογένεια και οι φίλοι σας επίσης θα χρειαστούν χρόνο. Όπως κι εσείς, κι αυτοί έχουν περάσει δύσκολες ώρες και μπορεί να χρειάζονται ένα χρονικό διάστημα ανάπαυσης και αναπροσαρμογής.
Υπάρχουν πολλά διαφορετικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να φροντίσετε τον εαυτό σας μετά τη θεραπεία σας, όπως είναι να ακολουθήσετε υγιεινή διατροφή και φυσικό τρόπο ζωής, να συνεχίσετε τις προηγούμενες δραστηριότητες σας όπως τα χόμπι, τα σπορ ή την εργασία, να μάθετε τεχνικές χαλάρωσης και να βρείτε χρόνο για διασκέδαση και γέλιο. Η συμβουλευτική μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να προσαρμοστείτε στη νέα σας ζωή. Ο καρκίνος δεν είναι πάντα μια αρνητική εμπειρία. Ασθενείς που έχουν επιβιώσει από καρκίνο λένε ότι η ασθένεια είχε θετικές επιπτώσεις στη ζωή τους.
Η εργασία είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής για πολλούς ανθρώπους, όχι απλώς ένας τρόπος να εξασφαλίζουν εισόδημα. Προσφέρει ικανοποίηση και ευκαιρίες για κοινωνικότητα. Η επιστροφή στην εργασία είναι ένας τρόπος να γίνει η ζωή σας ξανά φυσιολογική.
Εσείς γνωρίζετε καλύτερα πότε να επιστρέψετε στην εργασία σας. Αυτό διαφέρει για τον καθένα και εξαρτάται από το πώς αισθάνεται. Μπορεί να σας βοηθήσει να επιστρέψετε για λίγο και να συνεχίσετε όταν νιώθετε καλύτερα. Προσπαθήστε να κάνετε μικρά, προσεκτικά βήματα προόδου, ώστε να μην κουράζεστε πολύ. Εξετάστε το ενδεχόμενο να συζητήσετε με τον εργοδότη σας για μερική απασχόληση, εκ περιτροπής εργασία ή εργασία από το σπίτι.
Όταν επιστρέψετε στην εγασία σας, είναι πιθανόν να διαπιστώσετε ότι οι σχέσεις με τους συναδέλφους σας άλλαξαν. Όπως η οικογένεια και οι φίλοι σας, οι συνάδελφοί σας ίσως να μην ξέρουν τί να σας πουν ή να προσπαθούν να μην σας στεναχωρήσουν. Καρκινοπαθείς έχουν διαπιστώσει πως διευκολύνονται οι σχέσεις με τους συναδέλφους τους, όταν είναι ανοικτοί σχετικά με την κατάστασή τους.
